Potomek ostatniego księcia Kurlandii i Semigalii, adiutant marszałka Piłsudskiego
450-lecie Układu Wileńskiego z 1561 roku, na mocy którego powstało Księstwo Kurlandii i Semigalii jest dobrą okazją do przypomnienia postaci Stanisława Wilhelma Radziwiłła, w prostej linii potomka ostatniego księcia Kurlandii i Semigalii, adiutanta Józefa Piłsudskiego, bohatera wojny polsko-bolszewickiej z 1920 roku.
Ostatni książe Kurlandii i Semigalii, Piotr Biron przejął władzę w księstwie w 1769 r. Był on posłusznym wykonawcą woli władców rosyjskich i gdy w 1795 roku dokonany został III rozbiór Rzeczypospolitej za cenę wysokiego odszkodowania oraz dożywotniej renty1 ustąpił z tronu kurlandzkiego. Ostatnie lata życia spędził w swoich dobrach na Śląsku i w Czechach. Rezydował głównie w Żaganiu, który uczynił wspaniałą rezydencją dorównującą dworom innych niemieckich książąt.
Piotr Biron był trzykrotnie żonaty. Z trzeciego małżeństwa z Dorotą von Medem miał pięcioro dzieci. Najmłodszą córkę, małą Dorotę rodzice oddali na wychowanie do jej chrzestnej matki, księżnej Luizy Radziwiłł. Na dworze księżnej przebywał także osobisty sekretarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego ksiądz Scypion Piattoli, który również miał swój udział w wychowaniu Doroty. To pod jego wpływem planowała wyjść za mąż za księcia Adama Czartoryskiego, jednak małżeństwo nie doszło do skutku. Dorota została żoną Edmunda de Talleyrand, bratanka ministra spraw zagranicznych Napoleona Bonaparte. Urodziła troje dzieci, w tym córkę Józefę Paulinę, wydaną za mąż za markiza Henryka de Castellane.
Po śmierci Talleyranda, Dorota przeniosła się do byłego majątku jej ojca na Dolny Śląsk, gdzie prowadziła ożywioną działalność kulturalną i charytatywną, a jej pałac w Żaganiu stał się istotnym ośrodkiem życia politycznego i kulturalnego w okolicy. Utrzymywała ścisłe związki z wieloma władcami i artystami, bywali u niej m.in. król Fryderyk Wilhelm IV czy Franciszek Liszt2, korespondowała m.in. z Chopinem i Aleksandrem Fredrą. Dorota, księżna żagańska zmarła w 1862 roku. Na jej pogrzeb z terenu księstwa przybyło 10 tysięcy ludzi.
Rodzinne majątki ziemskie na Dolnym Śląsku rozdzielone zostały pomiędzy dziećmi Doroty. Najmłodsze z nich, wspomniana wyżej Józefa Paulina otrzymała Klenicę, wydzieloną z dóbr otyńskich. Ze związku z markizem de Castallane narodziła się Maria Dorota Elżbieta de Castellane, wydana za mąż w wieku zaledwie 17 lat za Antoniego księcia Radziwiłła. Maria Dorota była córką chrzestną Doroty żagańskiej i jak można wnosić z licznych relacji najbliższą jej i najdroższą z wszystkich wnucząt.
Mąż Marii de Castellane Antoni Radziwiłł był wnukiem Antoniego księcia Radziwiłła namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego, który do historii kultury wszedł jako budowniczy myśliwskiego pałacu w Antoninie, a także jako miłośnik muzyki i kompozytor. Antoni książe Radziwiłł, podobnie jak dziadek i ojciec związany był bardzo blisko z dworem króla Prus w Berlinie. Ich rezydencja usytuowana była przy Pariser Platz i tam wkrótce po ślubie zamieszkała młoda para. Pełniący służbę wojskową Antoni Radziwiłł, przechodził kolejne szczeble kariery wojskowej osiągając w 1888 roku stopień generała adiutanta jego cesarskiej wysokości Fryderyka III-go. Berliński dom Radziwiłłów należał do jednego z najświetniejszych i był odwiedzany nie tylko przez osoby związane z dworem i kręgami dyplomatycznymi, ale także jako jeden z nielicznych przez samego cesarza. Radziwiłłowie przez całe życie związani byli z Berlinem, a od momentu przejęcia przez księcia Radzwiłła dóbr po swoich litewskich krewnych, letnie miesiące spędzali w Nieświeżu.
Po śmierci Marii księżnej Radziwiłłowej klenicki majątek przeszedł na jej syna Stanisława Wilhelma. Urodzony i wychowany w Berlinie, już wcześniej jako przyszły dziedzic położonych na Litwie dóbr, przyjął obywatelstwo rosyjskie i odbył służbę w armii carskiej.
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej i uzyskaniu przez Polskę niepodległości, książe Stanisław Radziwiłł objął dowództwo szwadronu ułanów Ziemi Mazowieckiej, pełnił również funkcję adiutanta Józefa Piłsudskiego. Wspólnie z Wieniawą i Stachiewiczem doradzał Piłsudskiemu przy planowaniu ofensywy na Ukrainie. Podczas wojny polsko-bolszewickiej poprosił o oddelegowanie na front. Jego oddział został okrążony przez oddziały sowieckie, a sam Stanisław Radziwiłł został rozpoznany i pojmany. W wyniku bestialskich przesłuchań zginął śmiercią męczeńską w okolicach wsi Malin 28 kwietnia 1920 roku.
Rotmistrz Stanisław Radziwiłł w uznaniu zasług położonych w obronie Ojczyzny i uwieńczonych bohaterską śmiercią na polu chwały awansowany został pośmiertnie na stopień majora (Dekret Naczelnego Wodza z dn. 20 maja 1920 r.). Zweryfikowany przez Komisję Weryfikacyjną, jako oficer z byłej armii niemieckiej, w stopniu podpułkownika (Dekret NW z 8 lipca 1920 r.). W listopadzie 1926 roku Józef Piłsudski pojechał do Nieświeża, aby osobiście udekorować grób swojego adiutanta Złotym Krzyżem orderu Virtuti Militari.
1 W zamian za abdykację otrzymał wysoką dożywotnią rentę państwową w wysokości 60 000 talarów oraz rekompensatę finansową za utracone posiadłości w wysokości 2 000 000 talarów.
2 Liszt grał na organach w żagańskim kościele podczas uroczystości zaślubin wnuczki księżnej żagańskiej Marii Doroty de Castellane z Antonim Radziwiłłem.